انعطاف پذیری عصبی

انعطاف پذیری عصبی

آیا تا به حال شخصی را دیده اید که پس از تجربه یک سانحه تروماتیک، سکته یا آسیب های مغزی دیگر، بهبودی شگفت انگیز و غیرمنتظره ای را تجربه کرده باشد؟ به نظر می رسد برخی از این داستان ها توضیحی از سحر و جادو هستند. دانشمندان طی چند دهه گذشته در حال مطالعه دقیق این موارد بوده اند، و توضیحی در مورد این نیروی جادویی پیدا کرده اند: انعطاف پذیری عصبی یا نوروپلاستیسیتی.

معنی انعطاف پذیری عصبی چیست

مطابق نظر دکتر کمپبل:

انعطاف پذیری عصبی به تغییرات فیزیولوژیکی مغز مربوط می شود که در نتیجه تعاملات ما با محیط اطراف اتفاق می افتد. از زمانی که مغز در رحم رشد می کند تا روزی که می میریم، ارتباطات بین سلول های مغز در پاسخ به نیازهای متغیر ما دوباره سازمان می یابند. این روند پویا این امکان را به ما می دهد تا از تجربیات مختلف بیاموزیم، و خود را با آن ها تطبیق دهیم.

مغز ما واقعاً خارق العاده است. برخلاف کامپیوترها، که طبق مشخصات خاصی ساخته شده اند و به صورت دوره ای به روزرسانی های نرم افزاری را دریافت می کنند، مغز ما می تواند علاوه بر به روزرسانی نرم افزاری، بروزرسانی های سخت افزاری را نیز دریافت کند. مسیرهای مختلف با توجه به تجربیات ما شکل گرفته و غیرفعال می شوند.

وقتی چیز جدیدی یاد می گیریم، ارتباطات جدیدی بین سلول های مغزی های خود ایجاد می کنیم. ما مغز خود را دوباره سیم کشی می کنیم تا با شرایط جدید سازگار شویم. این حالت به صورت روزانه اتفاق می افتد، اما علاوه بر این، می توانیم مغز خود را تشویق و تحریک کنیم.

تئوری و اصول انعطاف پذیری عصبی

باید توجه داشته باشیم که اگرچه در قسمت بالا یک تعریف کاملاً مختصر از انعطاف پذیری عصبی ارائه شده، اما واقعیت خیلی واضح نیست. متخصصان نوروپلاستیسیتی به نام های کریستوفر آ.شاو و جیل.سی مک ایچرن آن را اینگونه توصیف می کنند:

در حالی که بسیاری از دانشمندان علوم مغز و اعصاب از کلمه نوروپلاستیسیتی به عنوان یک اصطلاح فراگیر استفاده می کنند، این کلمه برای محققان در زیرشاخه های مختلف معنای متفاوتی دارد. به طور خلاصه، به نظر می رسد چارچوب مورد توافق مشترکی وجود نداشته باشد.

شاو و مک ایچرن معتقدند دو دیدگاه اصلی در مورد نوروپلاستیسیتی وجود دارد:

  • انعطاف پذیری عصبی یکی از فرایندهای اساسی است که هرگونه تغییر در فعالیت عصبی نهایی یا پاسخ رفتاری را توصیف می کند.
  • انعطاف پذیری عصبی یک اصطلاح فراگیر برای مجموعه گسترده ای از پدیده های مختلف مربوط به تغییر مغز و سازگاری است.

دیدگاه اول به نظریه ای واحد در مورد نوروپلاستیسیتی با برخی اصول اساسی معطوف است، و تحقیقات در این زمینه به یک چارچوب واحد و همه جانبه از انعطاف پذیری عصبی کمک می کند. دیدگاه دوم برای درک هر پدیده ای به چندین چارچوب و سیستم مختلف نیاز دارد.

متأسفانه، هنوز هیچ نظریه واحدی برای انعطاف پذیری عصبی وجود ندارد که بتوان با اصطلاحات ساده بیان کرد. تمام چیزی که می توان با اطمینان گفت این است که این موضوع هنوز یک زمینه جدید است، و هر روز یافته های بیشتری در آن در حال ظهور است.

آیا نوروپلاستیسیتی با افزایش سن تغییر می کند

همانطور که انتظار دارید، انعطاف پذیری عصبی قطعاً با افزایش سن تغییر می کند، اما آنقدر که فکر می کنید واضح نیست.

نوروپلاستیسیتی در کودکان

مغز کودکان به طور مداوم در حال رشد، توسعه و تغییر است. هر تجربه جدید باعث تغییر در ساختار مغز، عملکرد یا هر دوی آن ها می شود.

هنگام تولد، هر نورون در مغز نوزاد حدود 7،500 ارتباط با سایر سلول های عصبی دارد. در سن 2 سالگی، سلول های عصبی مغز بیش از دو برابر تعداد ارتباطات در یک مغز متوسط بالغ ارتباط دارند. این اتصالات با رشد کودک و شروع به شکل گیری الگوها و اتصالات منحصر به فرد خود، به آرامی حذف می شوند.

چهار نوع اصلی از انعطاف پذیری عصبی در کودکان مشاهده شده است:

  • تطبیقی: تغییراتی که وقتی کودکان مهارت خاصی را تمرین می کنند رخ می دهد، و به مغز خود اجازه می دهند تا با تغییرات عملکردی یا ساختاری مغز سازگار شود (مانند آسیب ها).
  • اختلالی: تغییرات به دلیل اختلالات ژنتیکی یا اکتسابی رخ می دهند.
  • مفرط: سازماندهی مجدد مسیرهای جدید و ناهنجار که می توانند باعث ناتوانی یا اختلال شوند.
  • انعطاف پذیری که مغز را در برابر صدمه آسیب پذیر می کند: مسیرهای عصبی مضری ایجاد می شوند که آسیب را محتمل تر یا تأثیرگذارتر می کنند.

این فرآیندها در کودکان کم سن و سال قوی تر و برجسته تر هستند، و این امکان ایجاد می کنند تا بسیار جدی تر از اکثر بزرگسالان از یک اتفاق آسیب ببینند. در کودکان، موارد عمیق رشد، بهبودی و سازگاری نوروپلاستیسیتی دیده می شود.

نوروپلاستیسیتی در بزرگسالان

این توانایی در بزرگسالان وجود دارد، اما به طور کلی کمتر از کودکان و با قدرت پایین تری مشاهده می شود. با این حال، مغز بزرگسالان هنوز هم قادر به تغییر خارق العاده است.

این توانایی می تواند ارتباطات و عملکردهای قدیمی و از دست رفته را که مدتی استفاده نشده است بازیابی کند، حافظه را تقویت می کند و حتی مهارت های کلی شناختی را افزایش می دهد.

این پتانسیل به طور کلی در بزرگسالان مسن تر به اندازه کودکان و بزرگسالان جوان نیست، اما با تلاش مداوم و داشتن یک سبک زندگی سالم، بزرگسالان به همان اندازه قادر هستند که تغییرات مثبت و رشد مغز خود را تقویت کنند.

فواید انعطاف پذیری عصبی برای مغز

انعطاف پذیری عصبی
Google Images/ Neuroplasticity

انعطاف پذیری عصبی به روش های مختلفی به مغز کمک می کند که برخی از آن ها عبارتند از:

  • بهبودی از حوادث مغزی مانند سکته های مغزی
  • بهبودی از آسیب های مغزی
  • از دست دادن عملکرد در یک منطقه ممکن است عملکرد در مناطق دیگر را افزایش دهد (به عنوان مثال، اگر یک حس از بین برود، مناطق دیگر ممکن است قوی تر شوند)
  • افزایش توانایی های حافظه
  • طیف گسترده ای از توانایی های شناختی ارتقا یافته
  • یادگیری موثرتر

ذهن ما این ظرفیت باورنکردنی را دارد که بتواند قدرت اتصالات بین سلول های عصبی را تغییر داده، اساساً آن ها را دوباره سیم کشی کرده، و مسیرهای کاملاً جدیدی ایجاد کند.

بیشتر بخوانید: چگونه می توان حملات پانیک را درمان کرد

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.