کورتیزول چیست؟

کورتیزول یک هورمون استروئیدی طبیعی می باشد که نقش کلیدی در پاسخ استرس بدن دارد. در حالی که اغلب به دلیل نقش شناخته شده کورتیزول، به آن هورمون استرس گفته می شود، اما در بسیاری از فرآیندهای دیگر بدن نیز نقش دارد. کورتیزول از غدد فوق کلیوی ترشح می شود، و در عملکردهای زیر دخیل می باشد:

  • تنظیم فشار خون
  • متابولیسم گلوکز
  • عملکرد ایمنی
  • واکنش التهابی
  • ترشح انسولین برای حفظ قند خون

غدد فوق کلیوی کورتیزول را در پاسخ به استرس یا ترس، به عنوان بخشی از پاسخ جنگ یا گریز بدن آزاد می کنند. زمانی که با برخی از تهدیدهای موجود در محیط اطرافتان روبرو می شوید، بدن یک سری واکنش های آنی از خود نشان می دهد که شما را برای ماندن و مواجهه با مشکل، و یا فرار برای ایمنی بیشتر آماده می کند.

ساختار مغزی موسوم به آمیگدال، به هیپوتولاموس هشدار می دهد، که در نتیجه، طیف وسیعی از پاسخ ها، شامل آزادسازی آدرنالین و کورتیزول را از خود نشان می دهد.

کورتیزول برای عملکرد طبیعی بدن مهم است، اما مقدار بیش از حد آن می تواند برای سلامتی بدن مضر باشد.

نشانه های کورتیزول بالا

زمانی که سطح کورتیزول خیلی بالا می رود، فرد ممکن است علائم ناخواسته زیادی را تجربه کند. مقدار زیاد کورتیزول با ماندگاری بالا در جریان خون (مانند موارد مرتبط با استرس مزمن) تأثیرات منفی بر بدن دارد. برخی از این تأثیرات منفی عبارتند از:

  • عدم تعادل قند خون، مانند ازدیاد قند خون
  • کاهش تراکم استخوان
  • کاهش بافت عضله
  • فشار خون بالاتر
  • اختلال عملکرد شناختی
  • افزایش چربی شکمی
  • کاهش ایمنی و واکنش های التهابی در بدن، کندتر شدن ترمیم زخم ها و سایر عواقب سلامتی
  • اختلال در عملکرد تیروئید

این اثرات منفی نیز اغلب با پیامدهای خاص خود همراه هستند. به عنوان مثال، افزایش چربی شکمی با تعداد زیادی از مشکلات سلامتی همراه است، که در نتیجه افزایش چربی در سایر مناطق بدن ایجاد می شوند. برخی از مشکلات ایجاد شده مربوط به افزایش چربی شکم شامل سکته قلبی، سکته مغزی، سندرم متابولیک، سطح بالاتر کلسترول مضر LDL و سطح پایین تر کلسترول مفید HDL  است.

مقادیر بالای کورتیزول مزمن نیز می تواند منجر به نوعی بیماری به نام سندرم کوشینگ شود. علل ایجاد این بیماری می تواند تومورهای فوق کلیوی یا استفاده طولانی مدت از گلوکوکورتیکوئیدها باشد. همچنین، علائم سندرم کوشینگ می تواند شامل افزایش تشنگی، افزایش ادرار، پوکی استخوان، افسردگی و عفونت های مکرر باشد.

سندروم کوشینگ
Google Images/ Cushing’s syndrome

تأثیرات کورتیزول

سطح کورتیزول به طور طبیعی در زمان های مختلف در طول روز در حال نوسان است. به عنوان مثال، به طور معمول، کورتیزول موجود در بدن به هنگام صبح در سطح بالاتری می باشد، و در شب ها در کمترین سطح خود قرار دارد. این چرخه روزانه تکرار می شود.

به علاوه، میزان کورتیزول می تواند بر اساس چیزهایی که فرد تجربه می کند، نوسان داشته باشد. به عنوان مثال، گرچه استرس تنها دلیل عدم ترشح کورتیزول در جریان خون نیست، اما به آن “هورمون استرس” گفته می شود. زیرا در طول پاسخ استرس بدن مقادیر زیادی از آن ترشح می شود، و مسئول تعدادی از تغییرات مربوط به استرس در بدن است.

افزایش اندک کورتیزول اثرات مثبتی دارد:

  • آزادسازی سریع انرژی برای بقا
  • بهبود عملکرد حافظه
  • افزایش ایمنی
  • حساسیت کمتر نسبت به درد
  • کمک به حفظ هموستاز در بدن

برخی از افراد به هنگام تجربه استرس نسبت به افراد دیگر، جهش ناگهانی بیشتری در مقدار کورتیزول خود دارند. با این حال، می توان مقدار کورتیزول آزاد شده در پاسخ به عوامل استرس زا را به حداقل رساند. تکنیک های مدیریت استرس یکی از روش هایی هستند که به کمک آن ها می توانید مقدار استرس خود را کنترل کنید، و احتمالا بتوانید سطح کورتیزول خود را پایین تر بیاورید.

بیشتر بخوانید: روش های موثر برای کاهش استرس و ناامیدی

نکاتی برای کنترل سطح کورتیزول

برای اینکه سطح کورتیزول در بدن نرمال و تحت کنترل باشد، باید پاسخ آرام سازی بدن پس از پاسخ جنگ یا گریز فعال شود. می توانید چگونگی استفاده از تکنیک های مختلف مدیریت استرس برای آرام سازی بدن را یاد بگیرید، و به منظور حفظ بدن خود از واکنش در وهله اول، تغییراتی در شیوه زندگی خود ایجاد کنید.

موارد زیر برای بسیاری از افراد در آرام سازی بدن و ذهن آنها، و کمک به بدن در حفظ سطح نرمال کورتیزول بسیار مفید بوده اند:

  • تمرینات تنفسی
  • ورزش
  • ثبت وقایع روزانه
  • گوش دادن به موسیقی
  • مدیتیشن
  • خود هیپنوتیزمی
  • روابط جنسی
  • یوگا

کسب اطلاعات بیشتر در مورد استرس و منابع موجود برای کمک به مدیریت آن می تواند به ایجاد عادت هایی کمک کند که از طریق آن ها بتوانید هنگام مواجهه با پاسخ استرس به خوبی تسبت به آن واکنش نشان دهید.

اگر نسبت به استرس حساس تر هستید، یادگیری تکنیک های مدیریت استرس و حفظ سبک زندگی کم استرس برای شما بسیار مهم است. استفاده از این تکنیک ها یک روش عالی برای کنترل مقدار کورتیزول در سطح نرمال و به طور همزمان حفظ یک سبک زندگی سالم است.

چالش ها و مشکلات موجود

متأسفانه حفظ مقدار کورتیزول بدن در سطح نرمال همیشه کار ساده ای نیست. برخی از مشکلات احتمالی عبارتند از:

  • ترشح کورتیزول در افراد مختلف متفاوت است. افراد به طور بیولوژیکی واکنش های مختلفی نسبت به استرس نشان می دهند. ممکن است یک فرد در یک موقعیت یکسان مقدار کورتیزول بیشتری نسبت به یک فرد دیگر آزاد کند. و این گرایش می تواند در زمان های مختلفی از زندگی آن فرد نیز تغییر کند.
  • همچنین مطالعات نشان داده است که افرادی که مقدار بالاتری از کورتیزول را در پاسخ به استرس ترشح می کنند، نسبت به افرادی که کورتیزول کمتری ترشح می کنند، غذا و به ویژه مواد غذایی حاوی کربوهیدرات بیشتری مصرف می کنند.
  • افراد مبتلا به افسردگی نیز ممکن است مقدار کورتیزول بالایی در جریان خون خود داشته باشند. تکنیک های مدیریت استرس برای کمک به کاهش این مقدار از کورتیزول می تواند یک ابزار مقابله ای مهم برای افرادی باشد که علائم افسردگی را تجربه می کنند.
  • در حالی که کورتیزول بخش مهمی در پاسخ بدن به استرس می باشد، برای اینکه عملکردهای بدن پس از یک رویداد استرس زا به حالت عادی بازگردد، ضروریست که پاسخ آرام سازی بدن نیز پس از پاسخ استرس فعال شود. متأسفانه، در فرهنگ پر استرس فعلی ما، واکنش استرس بدن چنان فعال می شود که بدن همیشه فرصتی برای بازگشت به حالت طبیعی ندارد، و در نتیجه حالت استرس مزمن به وجود می آید.

اگر در تلاش برای مدیریت استرس خود هستید، یا علائمی از کورتیزول بالا و مزمن را تجربه می کنید، برای کمک به پزشک خود مراجعه کنید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.