مغز شبکه ای از سلول ها به نام نورون و گلیا است. تقریباً 100 میلیارد نورون بسیاری از قسمت های به هم پیوسته مغز را تشکیل می دهد. آن ها مانند یک سمفونی به یکدیگر سیگنال می دهند تا به ما در پیمایش در جهان کمک کنند. در حالی که ورزش، غذا خوردن صحیح و مشغول نگه داشتن ذهن می تواند به سالم ماندن مغز کمک کند، اما استفاده معمول از داروهای تفریحی منجر به بیماری مغزی می شود. داروها نحوه عملکرد سلول های عصبی را تغییر می دهند. با گذشت زمان، این تغییرات می تواند منجر به اعتیاد شود. اعتیاد یک بیماری پیچیده مغزی است که در آن افراد به طور اجباری از مواد مخدر استفاده می کنند. اعتیاد تأثیرات مخربی بر سلامت کلی فرد، روابط بین فردی و کیفیت زندگی دارد. اما اعتیاد چگونه ایجاد می شود؟
چه قسمت هایی از مغز در اعتیاد درگیر هستند
اساساً، نورون ها و انتقال دهنده های عصبی آن ها عمدتا در اعتیاد درگیر هستند.
هر نورون از سه قسمت اصلی تشکیل شده است: جسم سلولی (که به آن سوما نیز گفته می شود)، آکسون و دندریت ها.
نورون ها با استفاده از سیگنال های الکتریکی و شیمیایی با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند. سیگنال های الکتریکی از سوما، پایین آکسون، به ترمینال آکسون منتقل می شوند. در آنجا، سیگنال های الکتریکی به سیگنال های شیمیایی تبدیل می شوند، که بین نورون ها از طریق شکاف سیناپسی حرکت می کنند. به این پیام رسان های شیمیایی انتقال دهنده های عصبی گفته می شود.
انتقال دهنده های عصبی از سیناپس عبور می کنند و به پروتئین های گیرنده در سلول های عصبی نزدیک متصل می شوند. انتقال دهنده عصبی مانند یک کلید است و گیرنده آن قفل است. هنگامی که “کلید” “قفل” را چرخاند، یا هنگامی که انتقال دهنده عصبی به گیرنده متصل می شود، پیام به نورون بعدی منتقل می شود، در حالی که انتقال دهنده های عصبی دوباره به سلول های عصبی که از آن آزاد شده اند، بر می گردند.
دوپامین یک انتقال دهنده عصبی شیمیایی است که بخشی از سیستم پاداش طبیعی مغز است. دوپامین در طی فعالیت های سالم مانند غذا خوردن و ورزش ترشح می شود. اما اعتیاد چگونه ایجاد می شود؟ داروهایی مانند کوکائین و آمفتامین با غوطه ورسازی مغز در دوپامین کار می کنند. هنگامی که مغز شما دارای مقادیر بسیار بالایی از دوپامین است، می تواند احساس سرخوشی شدیدی ایجاد کند که “اوج” نامیده می شود. همچنین این افزایش دوپامین به سیستم پاداش مغز نیز ضربه می زند، و فرد را به استفاده مجدد از دارو ترغیب می کند.
سایر داروها مانند نیکوتین، هروئین و ماری جوانا نیز از انتقال دهنده های عصبی که به طور طبیعی در بدن یافت می شوند، تقلید می کنند. همه آن ها با سیستم طبیعی تداخل دارند و از عملکرد صحیح انتقال دهنده های عصبی طبیعی جلوگیری می کنند. به عنوان مثال دیگر، الکل دارویی است که اثرات یکی از انتقال دهنده عصبی در مغز معروف به ** را افزایش می دهد. این انتقال دهنده عصبی توانایی سلول های عصبی در ارسال سیگنال ها یا پتانسیل عمل را کاهش می دهد. این کاهش سیگنال دهی عصبی می تواند باعث حرکات کند و اختلال در گفتار شود، که غالباً در صورت مست بودن فرد به دلیل مصرف الکل ایجاد می شود. با این حال الکل همچنین باعث افزایش ترشح دوپامین می شود، و در نتیجه باعث ایجاد حالت پاداش و اعتیاد می شود.
اعتیاد چگونه ایجاد می شود
اعتیاد به عنوان بیماری مزمن پاداش مغزی، یادگیری و انگیزه تعریف می شود. استفاده مکرر از دارو باعث ایجاد تغییرات طولانی مدت در سیستم دوپامین و مدارهای مربوطه شده و بر دو ناحیه اصلی مغز تأثیر می گذارد: هسته اکومبنس و قشر پیش پیشانی. به طور معمول، این مناطق مغزی با هم کار می کنند تا به ما کمک کنند چیزهایی که لذت بخش و سالم هستند را یاد بگیریم و بخاطر بسپاریم و بارها و بارها به دنبال این نوع لذت ها باشیم. در نتیجه باعث می شود رفتارهای خوبی مانند غذا خوردن و ورزش داشته باشیم. با این حال، مواد مخدر و الکل مدار را پر از دوپامین می کنند، اثرات لذت بخش رفتارهای سالم را به حداقل می رسانند و آن ها را با نوعی تمایل ناسالم برای گرفتن پاداش از داروها جایگزین کرده، و باعث ایجاد اعتیاد می شوند.
دوپامین اضافی ناشی از مصرف دارو یا نوشیدن الکل در نهایت باعث می شود که خود مغز تولید دوپامین و گیرنده های دوپامین را کاهش دهد.
وقتی دارویی وجود ندارد، افراد احساس افسردگی و اضطراب می کنند. علاوه بر این، ممکن است در توجه و تمرکز نیز مشکل داشته باشند. در نتیجه، آن ها ممکن است در یادگیری کارهای جدید مشکل داشته باشند. با گذشت زمان، مغز فرد فقط برای حفظ سطح طبیعی دوپامین به مواد مخدر و الکل نیاز دارد. با این حال، هر بار که فرد مواد مخدر مصرف می کند، مغز به همان شدت به آن ها پاسخ نمی دهد. در نتیجه، در فرآیندی به نام تلرانس، میزان دوپامین آزاد شده توسط دارو کاهش می یابد. هنگامی که افراد تلرانس یک دارو را تجربه می کنند، اغلب دوزهای فوق العاده بالاتری را برای تولید احساساتی مشابه احساسات اولیه مرتبط با دارو مصرف می کنند. تلرانس می تواند خطرناک باشد، و منجر به مرگ نورون ها و حتی اور دوز شود.
- پس از ایجاد اعتیاد، افراد علی رغم پیامدهای منفی اعمال خود به طور مکرر به مصرف مواد ادامه می دهند، و حتی اگر دیگر از مصرف این مواد لذت نبرند، نمی توانند از مصرف آن اجتناب کنند.
- اعتیاد فقط به مواد مخدر یا الکل محدود نمی شود. از طریق مکانیزم های مشابه توضیح داده شده در بالا، افراد می توانند به قمار، رابطه جنسی، غذا خوردن و بسیاری از محرک های دیگر اعتیاد پیدا کنند.
- علی رغم باور های رایج پیرامون اعتیاد، اعتیاد مبتنی بر کمبود اراده نیست و معمولاً برای غلبه بر آن نیاز به کمک حرفه ای می باشد.
بیشتر بخوانید: نیمکره های چپ و راست مغز
