چه چیزی بر رفتارهای انسانی تأثیر می گذارد؟ هرم سلسله مراتب نیازهای مزلو یکی از شناخته شده ترین نظریه های انگیزشی می باشد. مطابق گفته های روانشناس اومانیست، آبراهام مزلو، اعمال ما برای رسیدن به نیازهای خاصی برانگیخته می شوند.
هرم سلسله مراتب نیازهای مزلو
مزلو برای اولین بار مفهوم هرم سلسله مراتب نیازهای مزلو را در مقاله خود به نام نظریه انگیزه انسانی و کتاب بعدی خود به نام انگیزه و شخصیت در سال 1943 معرفی کرد. این سلسله مراتب نشان می دهد که افراد قبل از حرکت به سوی نیازهای پیشرفته تر خود، برای برآورده ساختن نیازهای اساسی خود انگیزه دارند.
در حالی که تعدادی از مکاتب اندیشه موجود در آن زمان، مانند روانکاوی و رفتار گرایی، تمایل داشتند بر رفتارهای مشکل ساز متمرکز شوند، مزلو بیشتر علاقه مند بود درباره آنچه که مردم را خوشحال می کند، و کارهایی که آن ها برای رسیدن به هدف خود انجام می دهند، بیاموزد.
به عنوان یک اومانیست، مزلو بر این باور بود که افراد یک تمایل ذاتی به شکوفایی خود دارند. بدین معنا که تمام آن چه که می توانند، باشند. اما، برای رسیدن به این اهداف نهایی، باید تعدادی از نیازهای اساسی دیگر مانند تغذیه، امنیت، عشق و عزت نفس برآورده شوند.
5 سطح در هرم سلسله مراتب مزلو وجود دارد. در ادامه نگاهی به نیازهای مزلو که از پایین ترین سطح شروع می شوند، و به عنوان نیازهای روانشناسی شناخته شده، می اندازیم.
مروری بر نیازهای مزلو
سلسله مراتب نیازهای مزلو اغلب به صورت یک هرم نمایش داده می شود. پایین ترین مرتبه این هرم از اساسی ترین نیازهای انسان شروع می شود. در حالی که، پیچیده ترین نیازها در بالاترین قسمت هرم قرار دارند.
نیازهای قسمت پایین هرم نیازهای فیزیکی اساسی از جمله غذا، آب، خواب و مسکن است. زمانی که پایین ترین سطح نیازهای انسانی برآورده شوند، می توانند به سمت نیازهای دیگر خود که نیاز به احساس امنیت و ایمنی می باشد، حرکت کنند.
زمانی که افراد به سمت بالای هرم حرکت می کنند، نیازها بیشتر روانشناسی و اجتماعی می شوند. به طوری که، نیازهایی مانند عشق، دوستی و صمیمیت اهمیت پیدا می کنند. در ادامه هرم، نیاز به عزت نفس و شکوفایی فردی در اولویت قرار دارند. همانند کارل راجرز، مزلو بر اهمیت خود شکوفایی، که فرآیند رشد و پیشرفت به عنوان یک فرد است، تأکید دارد.
1
نیازهای فیزیولوژیکی
نیازهای اساسی فیزیولوژیکی کاملا مشهود، و شامل مواردی هستند که برای بقا و ادامه حیات ضروری می باشند. نمونه هایی از نیازهای فیزیولوژیکی عبارتند از:
- غذا
- آب
- نفس کشیدن
علاوه بر نیازهای اساسی تغذیه، هوا و تنظیم دما، نیازهای فیزیولوژیکی مانند مسکن و پوشاک نیز جزیی از نیازهای اساسی به شمار می آیند. همچنین، مزلو تولید مثل جنسی را در این مرتبه از سلسله مراتب نیازها قرار داده است. زیرا برای بقا و ادامه حیات جانداران ضروری می باشد.
2
نیازهای امنیتی و ایمنی
زمانی که به سمت مرتبه دوم هرم سلسله مراتب نیازهای مزلو حرکت می کنیم، نیازها کمی پیچیده تر می شوند. در این مرتبه، نیاز به امنیت و ایمنی در اولویت قرار دارد.
افراد خواهان کنترل و نظم در زندگی خود هستند. بنابراین، این نیاز امنیت و ایمنی تا حد زیادی به رفتارهایی در این سطح کمک می کند. برخی از نیازهای امنیتی شامل موارد زیر هستند:
- امنیت مالی
- سلامتی و بهزیستی
- امنیت در برابر حوادث و صدمات
پیدا کردن شغل، فراهم کردن بیمه درمانی و مراقبت های بهداشتی، جمع آوری پول در حساب پس انداز و جابجایی به یک محله امن تر، همه نمونه هایی از کارهایی هستند، که با توجه به نیازهای امنیتی و ایمنی انجام می شوند.
نیازهای امنیتی همراه با نیازهای فیزیولوژیکی نیازهای اساسی را تشکیل می دهند.
3
نیازهای اجتماعی
نیازهای اجتمای هرم سلسله مراتب نیازهای مزلو شامل چیزهایی مانند عشق، پذیرش، و تعلق می باشد. در این مرتبه، نیاز به روابط عاطفی، محرک رفتارهای انسانی است. برخی از مواردی که این سطح از نیازها را ارضا می کند عبارتند از:
- روابط دوستانه
- روابط عاشقانه
- خانواده
- گروه های اجتماعی
- انجمنهای عمومی
- کلیساها و سازمان های مذهبی
برای جلوگیری از مشکلاتی مانند تنهایی، افسردگی، و اضطراب لازم است تا افراد احساس دوست داشته شدن و پذیرش توسط دیگران را تجربه کنند. روابط شخصی با دوستان، خانواده، و عزیزان خود، و همچنین حضور در گروه های مذهبی، تیم های ورزشی، کتابخانه ها و دیگر فعالیت های گروهی نقش مهمی در برآورده ساختن این نیاز دارند.
این مقاله نیز جذاب است: شرطی شدن کلاسیک چیست؟
4
نیاز به احترام و عزت نفس
در چهارمین مرتبه از هرم سلسله مراتب نیازهای مزلو نیاز به تحسین و احترام قرار دارد. زمانی که نیازها در سه سطح پایین تر ارضا شوند، نیاز به احترام و عزت نفس شروع به ایجاد یک نقش غالب در رفتار انگیزشی فرد می کند.
در این مرحله، رسیدن به احترام و تحسین دیگران نقش مهمی پیدا می کند. علاوه بر نیاز به احساساتی مانند احساس موفقیت و منزلت، عزت نفس شامل احترام به خود و ارزش های شخصی نیز می باشد.
افراد نیاز دارند مورد احترام قرار گیرند، و به گونه ای با آن ها رفتار شود که گویی بر دنیای خود تأثیر می گذارند. شرکت در فعالیت های حرفه ای، آکادمیک، ورزشی یا تیمی، و عادات فردی می توانند به عنوان نقش هایی در برآورده ساختن نیازهای احترام و عزت نفس شناخته شوند. افرادی که قادر هستند این دسته از نیازهای احترام و عزت نفس را برآورده سازند، احساس اعتماد و اطمینان بیشتری نسبت به توانایی های خود دارند.
نیاز به احترام و عزت نفس در کنار نیازهای اجتماعی، باهم به عنوان نیازهای روانشناختی هرم سلسله مراتب نیازهای مزلو شناخته می شوند.
5
نیاز خود شکوفایی
در بالاترین قسمت هرم سلسله مراتب نیازهای مزلو، نیاز خودشکوفایی قرار دارد. مزلو با اشاره به نیاز افراد برای رسیدن به پتانسیل کامل خود به عنوان انسان ، توضیح داد: “انسان باید آنچه که می تواند، باشد.”
مطابق تعریف مزلو، خود شکوفایی می تواند به عنوان استفاده کامل و بهره برداری از استعدادها، توانایی ها و پتانسیل های فرد تعریف شود. به نظر می رسد چنین افرادی تمام تلاش خود را به کار می گیرند تا هر کاری را به بهترین نحو ممکن انجام دهند.
افراد خود شکوفا، خود آگاه نیز هستند. بیشتر بر پیشرفت شخصی تمرکز دارند، کمتر به نظرات دیگران توجه می کنند، و علاقه مند به تحقق پتانسیل های خود هستند.
انتقاداتی از هرم سلسله مراتب نیازهای مزلو
نظریه مزلو هم در روانشناسی و هم در حیطه خارج از آن بسیار شناخته شده است. زمینه های آموزشی و حرفه ای به ویژه، تحت تأثیر این تئوری قرار گرفته اند. اگرچه نظریه مزلو یک نظریه محبوب است، با این حال، بدون نقد و انتقاد نبوده است. مواردی از انتقادات نسبت به نظریه مزلو عبارتند از:
نیازها از یک سلسله مراتب پیروی نمی کنند: در حالی که برخی از تحقیقات از نظریه مزلو حمایت می کنند، اکثر تحقیقات نتوانسته اند ایده سلسله مراتب نیازها را اثبات کنند. وهبا و بریدول گزارش کردند که شواهد کمی برای رتبه بندی این نیازها وجود دارد، و حتی شواهد کمتری مبنی بر اینکه این نیازها به ترتیب سلسله مراتبی است، موجود می باشد.
آزمایش این تئوری کار دشواری است: سایر انتقادها در مورد نظریه مزلو، مربوط به تعریف او از خود شکوفایی است. در واقع، منتقدین معتقدند که آزمودن خود شکوفایی به طور علمی کار ساده ای نیست. همچنین، تحقیقات وی در مورد خود شکوفایی بر اساس نمونه های بسیار محدودی از انسان ها بود، که شامل افرادی که می شناخت، و همچنین بیوگرافی افراد مشهوری که آن ها را به عنوان انسان های خود شکوفا باور داشت، می باشد.
چرا هرم سلسله مراتب نیازهای مزلو تأثیرگذار بود
صرف نظر از این انتقادات، هرم سلسله مراتب نیازهای مزلو بخشی از دگرگونی مهم در روانشناسی را نشان می دهد. به جای تمرکز بر رشد رفتار غیرعادی، روانشناسی انسان گرایانه مزلو بر رشد افراد سالم متمرکز بود.
در حالی که تحقیقات نسبتاً کمی در مورد نظریه وجود دارد، هرم سلسله مراتب نیازهای مزلو هم در روانشناسی و هم در خارج از این حیطه مشهور و محبوب است. در مطالعه‌ای که در سال 2011 منتشر شد، محققان دانشگاه ایلینویز تصمیم گرفتند این سلسله مراتب را آزمایش کنند.
آنچه آنها کشف کردند این بود: در حالی که برآورده کردن نیازها به شدت با خوشبختی و رضایت فرد ارتباط دارد، مطابق گزارش افراد با فرهنگ های مختلف در سرتاسر جهان، حتی در شرایطی که بسیاری از اساسی ترین نیازها برآورده نشده باشند، نیازهای خود شکوفایی و نیازهای اجتماعی از اهمیت بالایی برخوردار هستند.
چنین نتایجی حاکی از آن است که اگرچه این نیازها می توانند محرک قدرتمندی در رفتار انسان باشند، لزوماً شکل سلسله مراتبی را که مزلو توصیف کرده، ندارند.
