مبانی آناتومی سیستم عصبی

مغز مرکز فرماندهی بدن است. این ارگان تخصصی مسئول هر نوع فکر، احساس و اکثر قریب به اتفاق کارهای ما است. معماری سه بعدی منحصر به فرد (و پیچیده) آن نقش مهمی در تصمیم گیری و صدور دستورات مهم دارد. طی چند صد سال گذشته، دانشمندان به این نتیجه رسیده اند که مغز مناطقی را برای وظایف خاصی مانند درک و تولید گفتار یا پردازش اطلاعات بصری و فضایی اختصاص داده است. هر قسمت از پیکربندی پیچیده مغز برای کنترل احساس و ادراک، پردازش اطلاعات و شروع انواع رفتارهای مختلف با هم کار می کند، و به ما کمک می کند تا جهان اطراف خود را درک کنیم. اگرچه بحث کاملی در مورد آناتومی سیستم عصبی درخور یک کتاب درسی ضخیم و پر از تصاویر مفصل است، با این حال در این مقاله برخی از اصول و مبانی مربوط به آن ذکر شده است.

سیستم عصبی

سیستم عصبی شبکه پیچیده ای از اعصاب و سلول ها است که پیام ها را به مغز و به بقیه بدن منتقل می کند. سیستم عصبی دارای دو قسمت اصلی است: سیستم عصبی مرکزی، متشکل از نخاع و مغز. و سیستم عصبی محیطی، اعصاب و انواع دیگر سلول های پشتیبانی کننده ای که در سایر قسمت های بدن منشعب شده و دوباره با سیستم اعصاب مرکزی ارتباط دارند.

برخی بیشتر سیستم عصبی را به مغز پسین یا قسمت تحتانی ساقه مغز، مغز میانی یا قسمت مرکزی ساقه مغز، و مغز جلو که شامل نیمکره های مغزی است تجزیه می کنند.

اما سیستم عصبی ممکن است از منظر این سه بخش نیز مورد بحث قرار گیرد: ساقه مغز، مخچه و نیمکره های مغزی. ساقه مغز مسئول فرآیندهای خودمختار یا فرایندهایی که به صورت غیر ارادی اتفاق می افتند، مانند تنفس و ضربان قلب می باشد. علاوه بر این، به انتقال اطلاعات از مغز به سیستم عصبی محیطی کمک می کند. مخچه یا به اصطلاح “مغز کوچک”، در کنار ساقه مغز تعادل و هماهنگی حرکات را کنترل می کند. نهایتا، بالای ساقه مغز و مخچه، قشر مخ قرار دارد. این قسمت احتمالاً همان چیزی است که هنگام تصور مغز به آن فکر می کنید، و مسئول ادراک حسی، پردازش اطلاعات، حافظه، یادگیری و تصمیم گیری است.

بخش های سیستم عصبی در افراد سالم به طور یکپارچه کار می کنند، و به مغز اجازه می دهند عملکردها و رفتارهایی شامل تنفس تا خواندن را کنترل کند.

نیمکره ها

 قشر مغز به دو نیمکره تقسیم می شود. این دو طرف مغز توسط جسم پینه ای، پلی از رشته های عصبی پهن و مسطح که به پخش سیگنال های بین آن ها کمک می کند، به هم متصل می شوند. چندین کتاب مشهور حاکی از آن است که این دو طرف مغز برای عملکردهای خاص مهم هستند. یعنی سمت راست مغز مسئول خلاقیت است، در حالی که سمت چپ بیشتر با فرآیندهای تحلیلی سر و کار دارد (گاهی اوقات با عنوان “جانبی شدن” شناخته می شود). با این حال، اقدام برای اکثر وظایف شناختی در هر دو نیمکره دیده می شود. زبان استثناء است. دو قسمت اصلی درگیر در زبان، یعنی منطقه بروکا مسئول دستور زبان و نحو زبان، و منطقه ورنیکه که در محتوای زبان و پردازش معانی نقش دارد، بیشتر در سمت چپ مغز قرار دارند. این مناطق ممکن است در بعضی از افراد چپ دست در سمت راست قرار داشته باشند. در غیر این صورت، دو نیمکره مغزی تقریباً متقارن هستند.

لوب ها

 نیمکره های مغزی به چهار لوب اصلی تقسیم می شوند: لوب پس سری، به سمت پشت مغز؛ لوب آهیانه ای، درست بالای گوش؛ لوب گیجگاهی، درست پشت شقیقه های پیشانی؛ و لوب پیشانی، بالای چشم در مقابل قشر قرار دارد. به طور کلی، هنگامی که دانشمندان علوم مغز و اعصاب در مورد سیستم عصبی و به ویژه لوب ها صحبت می کنند، این کار را برای نشان دادن یک مکان کلی آناتومیکی از فعالیت مغز انجام می دهند. اما این مناطق می توانند به ما کمی در مورد عملکرد مغز نیز بگویند.

  • لوب پس سری عمدتا وظیفه پردازش و تفسیر اطلاعات بینایی را بر عهده دارد. این قسمت مرکز قشر بینایی اولیه است.
  • لوب گیجگاهی مرکز اصلی پردازش صدا (شامل زبان) و برخی از اشکال حافظه است.
  • لوب آهیانه ای محل قشر حسی پیکری، ناحیه ای از مغز که مسئول پردازش اطلاعات لمسی و احساس می باشد، و همچنین برخی از جنبه های پردازش مکانی است.
  • لوب پیشانی پیچیده ترین قسمت مغز انسان است. این قسمت که بزرگترین لوب مغز است، با کمک به استدلال، تصمیم گیری، ادغام حسی، برنامه ریزی و اجرای حرکت، وظیفه عملکرد اجرایی را بر عهده دارد.
Google Images/ Neuroanatomy

چین و ناوک

 قشر جمع شده و به یک پیکربندی منحصر به فرد چین خورده است. برجستگی بیرونی در هر چین را شکنج می نامند، در حالی که تو رفتگی های داخل هر چین را شیار می نامند. هیچ دو مغز انسانی دقیقاً به یک روش یکسان جمع نشده است. با این حال، چندین مورد از این چین ها به اندازه ای بزرگ و برجسته هستند که نام خاص خود را داشته باشند. به عنوان مثال، ساکوس جانبی، چین داخلی که لوب گیجگاهی را از لوب پیشانی جدا می کند و همسایه آن شکنج گیجگاهی، قشر شنوایی اولیه را در خود جای داده است، ناحیه ای از مغز که اطلاعات صوتی را پردازش می کند. بخش مهم زبان منطقه ورنیکه را نیز می توان در شکنج گیجگاهی یافت.

ماده خاکستری و سفید

 اساسی ترین واحد کاری مغز در سیستم عصبی، سلول خاصی به نام نورون است. سلول های عصبی کاملاً مشابه سلول های دیگر بدن هستند، اما از شاخه های منشعب ویژه ای به نام دندریت و آکسون برخوردارند. و انشعاباتی هستند که به سلول های عصبی اجازه می دهند تا از طریق سیناپس -شکاف های کوچک بین سلول ها که پیام های شیمیایی در آنها رد و بدل می شود- با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. بخش های مختلف نورون ها هستند که دو نوع ماده مغز را تشکیل می دهند: ماده خاکستری و ماده سفید. ماده خاکستری متشکل از اجسام سلولی و دندریت های سلول های عصبی و همچنین سایر سلول های پشتیبانی کننده به نام گلیا یا سلول های گلیالی است. از طرف دیگر، ماده سفید از آکسون های نورون تشکیل شده است که در میلین غوطه ور است. میلین عایق چربی است که به سلول های مغز کمک می کند تا با کارآیی بیشتری ارتباط برقرار کنند.

کانکتوم

همه قسمت های پیکربندی پیچیده مغز با هم کار می کنند تا ادراک، پردازش و رفتار را کنترل کنند، و به ما کمک می کنند جهان اطراف خود را درک کنیم. مناطق مهم مغز از طریق مدارها یا نورون های شبکه ای به شدت به یكدیگر متصل می شوند، كه به این مناطق كمك می كنند تا به راحتی با یكدیگر ارتباط برقرار كنند. دانشمندان علوم مغز و اعصاب در حال یادگیری این موضوع هستند که برای درک عملکرد مغز باید فراتر از تفکیک عملکردی یا متمرکز شدن بر یک عملکرد خاص در یک منطقه واحد باشند. امروزه محققان با استفاده از تکنیک های جدید تحقیقات خود در ارتباط با سیستم عصبی را بر روی این اتصالات مهم متمرکز می کنند تا درک بهتری از نحوه همکاری گروه های مناطق مختلف مغز برای تعیین رفتار انسان ها داشته باشند. این الگوی پیچیده اتصالات “کانکتوم” نامیده می شود.

بیشتر بخوانید: قابلیت اصال در مغز

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.