آیا تا به حال فکر کرده اید که چرا بدون هیچ تلاشی جزئیات خاصی را به خاطر می آورید، اما اطلاعات مهم دیگر خیلی سریع از ذهن شما خارج می شوند؟ این فقط یک نمونه از مواردیست که شخصی که در زمینه روانشناسی شناختی و ذهن درمانی فعالیت می کند، سعی دارد به آن پاسخ دهد.
روانشناسی شناختی چیست؟
روانشناسی شناختی شامل مطالعه فرایندهای درونی ذهن، یعنی همه مواردی که در مغز شما جریان دارد، از جمله درک، تفکر، حافظه، توجه، زبان، حل مسئله و یادگیری است. در حالی که شاخه روانشناسی نسبتاً نوپایی است، اما به سرعت رشد کرده و به یکی از محبوب ترین زیر مجموعه ها تبدیل شده است.
برنامه های کاربردی متعددی مانند کمک به مقابله با اختلالات حافظه، افزایش دقت در تصمیم گیری، یافتن راه هایی برای کمک به افراد در بهبودی از آسیب مغزی، درمان اختلالات یادگیری و سازماندهی برنامه های درسی برای تقویت یادگیری، در ارتباط با این تحقیقات شناختی وجود دارد.
یادگیری بیشتر در مورد چگونگی اندیشیدن و پردازش اطلاعات نه تنها به محققان کمک می کند تا درک عمیق تری از نحوه کار مغز انسان داشته باشند، بلکه این امکان را فراهم می کند تا روانشناسان روش های جدیدی برای کمک به افراد در مقابله با مشکلات روانی پیدا کنند.
به عنوان مثال، با دانستن اینكه توجه هم منبعی انتخابی و هم محدود است، روانشناسان قادر به ارائه راه حل هایی هستند، كه به افراد دارای مشكل توجه کمک می کند تا تمرکز خود را بهبود بخشند.
یافته های روانشناسی شناختی همچنین درک ما از نحوه شکل گیری، ذخیره و یادآوری خاطرات را بهبود بخشیده است. با کسب شناخت بیشتر در مورد نحوه کار این فرآیندها، روانشناسان می توانند روش های جدیدی را در بهبود حافظه و مبارزه با مشکلات احتمالی مربوط به حافظه برای افراد ارائه کنند.
به عنوان مثال، روانشناسان دریافته اند که در حالی که حافظه کوتاه مدت بسیار کوتاه و محدود است (فقط 20 تا 30 ثانیه طول می کشد، و توانایی نگهداری پنج تا نه مورد را دارد)، استراتژی های تکرار و تمرین می توانند شانس انتقال اطلاعات به حافظه بلند مدت را که بسیار پایدار و ماندگارتر است، بهبود ببخشند.
چه موقع باید به یک روانشناس شناختی مراجعه کرد
در حالی که بسیاری از روانشناسان شناختی در زمینه تحقیقات تخصص دارند، و در دانشگاه ها یا سازمان های دولتی استخدام می شوند، با این حال برخی از آن ها در بخش بالینی مشغول شده، و مستقیماً با افرادی کار می کنند که چالش های مربوط به فرایندهای مختلف ذهنی را تجربه می کنند. آن ها ممکن است در بیمارستان ها، کلینیک های بهداشت روان یا به طور شخصی کار کنند.
روانشناسانی که در این زمینه کار می کنند، غالباً روی موضوع مورد علاقه خاصی مانند حافظه متمرکز می شوند، در حالی که شخص دیگری ممکن است تصمیم بگیرد که مستقیماً روی مشکلات خاصی مربوط به شناخت، مانند اختلالات تخریب مغز یا آسیب های مغزی، کار کند.
در صورت بروز مشکلات و اختلالات زیر مراجعه به یک روانشناس شناختی می تواند کارساز باشد:
- بیماری های آلزایمر، زوال عقلی و از دست دادن حافظه
- ترومای مغزی
- بیماری های روانی
- اختلالات یادگیری
- مسائل ادراکی یا حسی
- اختلال گفتاری یا زبانی
حضور روانشناسان شناختی برای کمک به افرادی که در فرآیندهای ذهنی دچار مشکل شده اند، لازم است. در حالی که تمایل داریم توانایی هایی مانند توجه و حل مسئله را امری بدیهی بدانیم، شاید به این دلیل که در تار و پود زندگی روزمره ما بافته شده اند، با این حال اختلالات شناختی می تواند در زمینه های مختلف زندگی فرد مشکل ساز باشد.
مشکلات توجهی می توانند تمرکز کردن در محل کار یا مدرسه را دشوار کنند. حتی مشکلات نسبتاً جزئی حافظه نیز می تواند رسیدگی به کارهای زندگی روزمره را دچار مشکل کند. برای مثال تصور کنید که تفکر منفی چگونه می تواند سلامتی و حال خوب شما را مختل کند.
همه ما هر از گاهی این افکار منفی را تجربه می کنیم، اما برخی از افراد ممکن است دچار نوعی نشخوار ذهنی شوند، که عملکرد آن ها را در زندگی روزمره تحت تأثیر قرار می دهد. این افکار منفی مداوم می تواند منجر به افزایش سطح استرس، بدبینی و خودتخریبی شود.
با کمک روانشناسان شناختی، اغلب افراد قادر به یافتن راه هایی برای کنار آمدن و حتی غلبه بر چنین مشکلاتی هستند.
روش های درمانی که ریشه در تحقیقات شناختی دارند، بر کمک به افراد برای تغییر این الگوهای تفکر منفی، و جایگزین کردن چنین افکاری با افکار مثبت و واقع گرایانه تمرکز دارند.
روانشناسی شناختی برای سلامت ذهن
حوزه روانشناسی شناختی علاوه بر افزایش درک ما از چگونگی عملکرد ذهن انسان، بر رویکردهای سلامت ذهن نیز تأثیر داشته است. قبل از دهه 1970، بسیاری از رویکردهای بهداشت روان بیشتر بر رویکردهای روانکاوی، رفتاری و انسانی متمرکز بودند.
انقلاب شناختی که در این دوره روی داد، تأکید بیشتری بر درک روش پردازش اطلاعات توسط افراد، و چگونگی تأثیر الگوهای تفکر در آشفتگی روانشناختی دارد. به لطف تحقیقات انجام شده در این زمینه توسط روانشناسان شناختی، رویکردهای جدیدی درمانی برای کمک به درمان افسردگی، اضطراب، ترس و سایر اختلالات روانشناختی گسترش یافتند.
رفتار درمانی شناختی و رفتار درمانی عقلانی-هیجانی دو روشی هستند که در آن مراجعین و درمانگران بر شناخت های اساسی که در آشفتگی روانشناختی نقش دارند، متمرکز می شوند.
درمانگران می توانند به مراجعین خود کمک کنند تا باورهای غیر منطقی و سایر تحریف های شناختی را که با واقعیت در تضاد است، شناسایی کنند، و سپس به آنها کمک کنند تا چنین افکار را با باورهای واقعی تر و سالم تری جایگزین کنند.
اگر علائمی از یک اختلال روانی را تجربه می کنید، و استفاده از رویکردهای شناختی برای درمان آن می تواند مفید باشد، ممکن است به یک روانشناس که آموزش های خاص مربوط به این روش های درمان شناختی را دیده است، مراجعه کنید.
این متخصصان غالباً با عناوینی غیر از روانشناسان شناختی مانند روانپزشک، روانشناس بالینی یا روانشناس مشاور شناخته می شوند، اما بسیاری از استراتژی هایی که آنها استفاده می کنند، ریشه در روش های شناختی دارد.
تأثیرات روانشناسی شناختی
همانطور که می بینید، حوزه روانشناسی شناختی هم گسترده و هم متنوع است، و با بسیاری از جنبه های زندگی روزمره ارتباط دارد.
تحقیقات در مورد روانشناسی شناختی گاهی اوقات ممکن است آکادمیک و به دور از مشکلاتی که در زندگی روزمره با آن روبرو هستید، به نظر برسد. اما یافته های چنین تحقیقات علمی در چگونگی عملکرد متخصصان در درمان بیماری های روحی، آسیب مغزی و بیماری های تخریب مغز نقش دارد.
به لطف کار روانشناسان شناختی، می توانیم روش های بهتری را برای سنجش توانایی های فکری انسان، ایجاد استراتژی های جدید برای مقابله با مشکلات حافظه، و رمزگشایی عملکرد مغز انسان بشناسیم، که همگی در نهایت تأثیر مهمی در نحوه درمان اختلالات شناختی دارند.
رشته روانشناسی شناختی حوزه ای است که به سرعت در حال رشد است، و همچنان به درک ما از تأثیرات فراوانی که فرایندهای ذهنی بر سلامتی و زندگی روزمره ما می گذارند، می افزاید.
روانشناسی شناختی به ما کمک کرده است تا درک عمیق و غنی تری از بسیاری از حوادث ذهنی داشته باشیم که بر زندگی روزمره و به طور کلی بهزیستی ما تأثیر می گذارند.
بیشتر بخوانید: هنردرمانی مبتنی بر ذهن آگاهی
