سوگیری شناختی چیست

سوگیری شناختی یک خطای سیستماتیک در تفکر است، و هنگامی که افراد در حال پردازش و تفسیر اطلاعات در جهان پیرامون خود هستند، بر تصمیمات و قضاوت های آن ها تأثیر می گذارد.

مغز انسان قدرتمند است، اما محدودیت هایی دارد. سوگیری های شناختی اغلب نتیجه تلاش مغز فرد برای ساده سازی پردازش اطلاعات است. سوگیری ها معمولاً به عنوان یک قاعده کلی عمل می کنند که باعث می شود جهان را درک کنید، و با سرعت نسبی تصمیم بگیرید.

برخی از این سوگیری ها مربوط به حافظه هستند. نحوه یادآوری یک واقعه به دلایل زیادی ممکن است جهت دار باشد، و این به نوبه خود می تواند منجر به تفکر و تصمیم گیری مغرضانه شود.

سوگیری های شناختی دیگر ممکن است مربوط به مشکلات توجهی باشند. از آنجا که توجه یک منبع محدود است، افراد باید در مورد آنچه در دنیای اطراف خود به آن توجه می کنند، سختگیر باشند.

به همین دلیل، سوگیری های ظریف شناختی می توانند در نحوه مشاهده و تفکر شما در مورد جهان اتفاق افتاده و بر آن ها تأثیر بگذارند.

مفهوم سوگیری شناختی اولین بار توسط محققانی به نام عاموس تروسکی و دنیل کانمن در سال 1972 ارائه شد. از آن زمان، محققان انواع مختلفی از سوگیری ها را توصیف کرده اند، که در تصمیم گیری در طیف وسیعی از حوزه ها از جمله رفتار اجتماعی، شناخت، اقتصاد رفتاری، آموزش، مدیریت، مراقبت های بهداشتی، تجارت و امور مالی تأثیر می گذارد.

سوگیری شناختی در برابر مغالطه منطقی

افراد گاهی سوگیری شناختی را با مغالطه های منطقی اشتباه می گیرند، اما این دو یکی نیستند. مغالطه منطقی از یک خطا در یک استدلال منطقی ناشی می شود، در حالی که سوگیری شناختی ریشه در خطاهای پردازش فکر دارد که اغلب از مشکلات مربوط به حافظه، توجه، اختیار و سایر اشتباهات ذهنی ناشی می شود.

نشانه های سوگیری شناختی

سوگیری شناختی می تواند در همه افراد وجود داشته باشد. شاید تشخیص آن در دیگران آسان تر باشد، اما مهم است که بدانید چیزی است که بر تفکر شما نیز تأثیر می گذارد. برخی نشانه ها مبنی بر اینکه ممکن است تحت تأثیر نوعی سوگیری شناختی قرار بگیرید عبارتند از:

• توجه به خبرهایی که فقط نظرات شما را تأیید می کنند
• سرزنش عوامل بیرونی در شرایطی که کارها طبق میل شما پیش نمی رود
• موفقیت دیگران را شانسی می دانید، اما برای موفقیت های خود ارزش شخصی قائل هستید
• فرض می کنید که دیگران نظرات یا عقاید شما را به اشتراک می گذارند
• یادگیری کم در مورد یک موضوع، با فرض اینکه همه چیز را در مورد آن می دانید

هنگامی که در مورد جهان پیرامون خود قضاوت کرده و تصمیم می گیرید، دوست دارید تصور کنید که واقع بین و منطقی هستید، می توانید از پس آن بر بیایید، و تمام اطلاعات در دسترس خود را ارزیابی کنید. متأسفانه، این سوگیری ها گاهی اوقات شما را دچار اشتباه کرده، و منجر به تصمیمات نادرست و قضاوت های بد می شود.

انواع سوگیری های شناختی

سوگیری های شناختی انواع مختلفی دارند که در این قسمت با تعدادی از آن ها آشنا خواهیم شد:

• سوگیری بازیگر – مشاهده گر

 این نوع سوگیری به معنای تمایل به نسبت دادن رفتارهای خود به علل بیرونی، و در عین حال نسبت دادن رفتارهای دیگران به عوامل درونی است. به عنوان مثال، میزان کلسترول بالای خود را به ژنتیک نسبت می دهید، در حالی که دلیل کلسترول بالا در دیگران را رژیم غذایی نامناسب و ورزش نکردن می دانید.

• سوگیری شناختی لنگر انداختن

 این نوع سوگیری به معنای تمایل به اعتماد بیش از حد به اطلاعات اولیه ای که یاد می گیرید، است. به عنوان مثال، اگر بدانید که قیمت متوسط برای اتومبیل مقدار مشخصی است، هر قیمتی زیر آن را معامله خوبی تصور خواهید کرد، که ممکن است باعث شود در جستجوی معاملات بهتر نباشید.

• سوگیری توجهی

 این نوع سوگیری به معنای تمایل به توجه به برخی موارد است، در حالی که به طور همزمان موارد دیگر را نادیده می گیرید. به عنوان مثال، هنگام تصمیم گیری در مورد خرید اتومبیل، ممکن است به ظاهر و فضای داخلی توجه داشته باشید، اما ایمنی و میزان مصرف سوخت آن را نادیده بگیرید.

• سوگیری اعتماد به اطلاعات در دسترس

 این نوع سوگیری ارزش بیشتری را برای اطلاعاتی که به سرعت به ذهن شما خطور می کنند، می دهد. در واقع، شما به این اطلاعات اعتبار بیشتری می دهید و تمایل دارید که احتمال وقوع اتفاقات مشابه بیشتری را در آینده تصور کنید.

• سوگیری تأییدی

 این امر به نفع اطلاعاتی است که با اعتقادات شما مطابقت دارد، و شواهدی را که با باورهای شما مطابقت ندارند نادیده می گیرند.

• اثر اجماع کاذب

 این سوگیری به این معناست که فرد فکر می کند دیگران نیز عقیده و نظرات مشابه با او دارند.

• ثبات کارکردی

 این سوگیری به این معناست که فرد فکر می کند هر چیزی فقط به روشی خاص پیش می رود. به عنوان مثال، اگر چکش ندارید، هرگز به این فکر نمی کنید که می توانید از یک آچار بزرگ برای کوبیدن میخ به دیوار استفاده کنید. این مسئله می تواند به وظایف افراد نیز بسط پیدا کند، به طور مثال، متوجه نشوید دستیار شخصی تان مهارت لازم در نقش رهبری را دارد.

• اثر هاله ای

 برداشت کلی شما از یک شخص بر احساس و تفکر شما در مورد شخصیت او تأثیر می گذارد. این امر به ویژه در مورد جذابیت جسمی دیگران نیز صادق است، که بر نحوه ارزیابی سایر خصوصیات آن ها تأثیر می گذارد.

• اثر اطلاعات غلط

 این سوگیری به این معناست که اطلاعات پس از رخ دادن یک چیز در حافظه واقعه اصلی تداخل ایجاد می کنند. حافظه شما می تواند به راحتی تحت تأثیر شنیده های شما از دیگران قرار گیرد. آگاهی از این تأثیر منجر به بی اعتمادی به اطلاعات عینی شده است.

• سوگیری خوش بینانه

 این سوگیری باعث می شود باور داشته باشید که احتمال بدشانسی شما کم تر بوده، و احتمال موفقیتتان نیز بیش از هم نوعان شماست.

• سوگیری خودپسندانه

 این نوع سوگیری به معنای تمایل به سرزنش نیروهای خارجی در هنگام اتفاقات بد، و اعتبار دادن به خود در هنگام اتفاقات خوب است. به عنوان مثال، وقتی برنده یک مسابقه می شوید، دلیل آن را مهارت خود در آن می دانید، اما وقتی مسابقه ای را می بازید، آن را به بدشانسی خود مرتبط می کنید.

• اثر دانینگ-کروگر

 این سوگیری مربوط به زمانی است که افراد معتقدند باهوش تر و تواناتر از آنچه واقعاً هستند، می باشند.

در بعضی مواقع، سوگیری های متعدد می توانند در تأثیرگذاری بر تصمیم گیری ها و تفکرات شما نقش داشته باشند. به عنوان مثال، ممکن است یک رویداد (اثر اطلاعات غلط) را به خاطر بسپارید، و تصور کنید که بقیه افراد از همان اتفاق (اثر اجماع کاذب) خاطره یکسانی را دارند.

علل ایجاد سوگیری های شناختی

اگر هنگام تصمیم گیری ها مجبور بودید در مورد همه گزینه های احتمالی فکر کنید، ساده ترین انتخاب ها نیز زمان زیادی می برد. به دلیل پیچیدگی زیاد دنیای اطراف و میزان اطلاعات موجود در محیط، گاهی لازم است که به برخی از میانبرهای ذهنی که به شما امکان می دهد سریع تر به نتیجه برسید، اعتماد کنید.

سوگیری شناختی می تواند در اثر موارد مختلفی ایجاد شود، اما این میانبرهای ذهنی که به عنوان روش اکتشافی شناخته می شوند، نقش اصلی را دارند، و گرچه اغلب می توانند به طرز شگفت انگیزی دقیق باشند، اما می توانند منجر به اشتباه در تفکر شوند.

عوامل دیگری که می توانند در ایجاد این سوگیری ها نقش داشته باشند عبارتند از:

• عواطف و احساسات
• انگیزه های فردی
• محدودیت توانایی ذهن در پردازش اطلاعات
• فشارهای اجتماعی

همچنین سوگیری شناختی ممکن است با افزایش سن به دلیل کاهش انعطاف پذیری شناختی، افزایش یابد.

تأثیرات سوگیری شناختی

سوگیری شناختی می تواند منجر به تحریف تفکر شود. به عنوان مثال، باورهای تئوری توطئه اغلب تحت تأثیر سوگیری های مختلف قرار می گیرند. اما تعصبات شناختی لزوماً همه بد نیستند. روانشناسان بر این باورند که بسیاری از این سوگیری ها هدف سازگارانه ای دارند: آن ها به ما اجازه می دهند تا به سرعت تصمیم بگیریم، و اگر با یک وضعیت خطرناک یا تهدید آمیز روبرو شویم، می توانند حیاتی باشند.

به عنوان مثال، فرض کنید در کوچه ای تاریک قدم می زنید و به نظر می رسد سایه ای تیره پشت شما دیده می شود. سوگیری شناختی ممکن است شما را وادار به این کند که تصور کنید این سایه مربوط به یک جیب بر است، و باید هرچه سریع تر از آن کوچه خارج شوید. سایه تاریک ممکن است ناشی از تکان خوردن پرچمی در اثر وزش باد باشد، اما تکیه بر میانبرهای ذهنی می تواند در موقعیت هایی که باید تصمیم گیری سریع انجام شود، شما را از خطر دور کند.

نکاتی در مورد غلبه بر سوگیری های شناختی

تحقیقات نشان می دهد که آموزش شناختی می تواند در به حداقل رساندن سوگیری شناختی در تفکر کمک کند. برخی از کارهایی که می توانید برای غلبه بر سوگیری هایی که می توانند بر تفکر و تصمیم گیری شما تأثیر بگذارد، انجام دهید عبارتند از:

• آگاهی از سوگیری ها

به این موضوع فکر کنید که چگونه ممکن است سوگیری ها بر تفکر شما تأثیر بگذارند. در یک مطالعه، محققان اطلاعاتی را به شرکت کنندگان ارائه دادند که در درک این سوگیری ها و چگونگی تأثیر آن ها بر تصمیماتشان موثر بود. نتایج مطالعه نشان داد که این نوع آموزش می تواند به طور موثری اثرات سوگیری شناختی را تا 29٪ کاهش دهد.

• توجه به عواملی که در تصمیم گیری های شما تأثیرگذار هستند

 آیا عواملی مانند اعتماد به نفس بیش از حد یا علاقه شخصی در مسئله ای دخیل هستند؟ فکر کردن در مورد تأثیرات سوگیری های شناختی روی تصمیمات ممکن است به شما در انتخاب بهتر کمک کند.

• به چالش کشیدن سوگیری ها

 آیا شما به عوامل خاصی بیش از حد ارزش می دهید؟ آیا اطلاعات مربوطه را به دلیل اینکه با نظر شما موافق نیستند، نادیده می گیرید؟ فکر کردن در مورد این موارد و به چالش کشیدن سوگیری ها می تواند شما را به یک متفکر انتقادی تبدیل کند.

همچنین کاهش سوگیری های شناختی می تواند در درمان برخی از بیماری های سلامت روان مفید باشد. روش درمانی اصلاح سوگیری های شناختی یک رویکرد درمانی مبتنی بر فرایندهایی است که برای کاهش سوگیری شناختی طراحی شده اند. این فرم درمانی برای کمک به درمان اعتیاد، افسردگی و اضطراب استفاده شده است.

بیشتر بخوانید: چگونه از جملات مثبت برای کاهش استرس خود استفاده کنیم