تغییرات مغز با گذر زمان

بدن ما با افزایش سن به طور محسوسی تغییر می کند. موهای ما سفید می شود، چین و چروک هایی بر روی پوست صورتمان ایجاد می شود، و پوست ما طراوت و تازگی خود را از دست می دهد. اما تغییرات رخ داده در مغز ما با گذر زمان خیلی واضح نیست.

همانطور که در مطالعات اخیر بر روی موش ها ثابت شده است، سلول های خاص مغز ما دقیقاً مانند عضلات و مفاصل دیگر می توانند سفت شوند. این حالت تنها یکی از راه های تغییرات مغز ما با افزایش سن است. افت حافظه و توانایی های شناختی، تغییرات میکروسکوپی در سلول های مغز و ماهیت آن همگی نشانه های تغییرات مغز با گذر زمان است.

تغییرات شناختی

روند طبیعی پیری تغییرات ظریف در توانایی های شناختی را به همراه دارد. به خاطر سپردن اطلاعات جدید در حافظه و یادآوری نام و شماره می تواند طولانی تر شود. حافظه زندگینامه ای از وقایع زندگی و دانش انباشته از حقایق و اطلاعات اکتسابی – هر دو نوع حافظه اخباری – با افزایش سن کاهش می یابد، در حالی که حافظه روندی مانند یادآوری نحوه دوچرخه سواری کردن، یا بستن بند کفش تا حد زیادی دست نخورده باقی می ماند.

حافظه فعال یا به عبارتی توانایی نگه داشتن اطلاعاتی از قبیل شماره تلفن، گذرواژه یا محل پارک خودرو با افزایش سن نیز ضعیف می شود. برخی مطالعات نشان می دهد که افت آهسته حافظه از 30 سالگی آغاز می شود. حافظه فعال بیشتر از دانش ذخیره شده به پردازش سریع اطلاعات جدید بستگی دارد. جنبه های دیگر این نوع هوش سیال مانند سرعت پردازش و حل مسئله نیز با افزایش سن کاهش می یابد.

جنبه های خاصی از توجه می تواند با با پیر شدن مغز دچار مشکل شود. وقتی در یک رستوران پر سر و صدا هستیم، ممکن است سخت تر بتوانیم روی آنچه دوستانمان می گویند تمرکز کنیم. توانایی ما در نادیده گرفتن عوامل حواس پرتی و تمرکز بر یک محرک خاص توجه انتخابی نامیده می شود. تقسیم تمرکز بین دو کار مانند مکالمه هنگام رانندگی نیز با افزایش سن چالش برانگیزتر می شود. به این نوع توجه، توجه تقسیم شده گفته می شود.

اما بعد از 30 سالگی همه چیز در سراشیبی نیست. در حقیقت، برخی از توانایی های شناختی در سنین میانسالی بهبود می یابند: مطالعه طولی سیاتل، که توانایی های شناختی هزاران بزرگسال در 50 سال گذشته را در بر می گرفت، نشان داد که افراد در آزمون های توانایی های کلامی، استدلال فضایی، ریاضیات و استدلال انتزاعی در میانسالی نسبت به دوران جوانی خود عملکرد بهتری دارند.

برخلاف این ضرب المثل قدیمی که “پیر را تعلیم دادن مشکل است”، شواهد فزاینده ای وجود دارد که نشان می دهد ما می توانیم در طول زندگی خود چیزهای زیادی یاد بگیریم. دانشمندان علوم مغز و اعصاب بر این باورند که مغز ما با افزایش سن نسبتاً “تغییرپذیر” باقی می ماند، به این معنی که می توانند مسیر ارتباطات عصبی را برای انطباق با چالش ها و وظایف جدید تغییر دهند.

تغییرات ساختاری مغز با گذر زمان

همه این تغییرات در توانایی شناختی منعکس کننده تغییراتی در ساختار مغز و ماهیت آن است. با ورود به دوران میانسالی، مغز ما به طور ظریف، اما قابل اندازه گیری تغییر می کند. حجم کلی مغز هنگامی که در 30 یا 40 سالگی هستیم شروع به کوچک شدن می کند، در حالی که سرعت کوچک شدن مغز در حدود 60 سالگی افزایش می یابد.

اما کاهش حجم در مغز یکنواخت نیست. بعضی مناطق نسبت به مناطق دیگر بیشتر و سریعتر کوچک می شوند. قشر جلوی مغز، مخچه و هیپوکامپ بیشترین کاهش حجم را نشان می دهد، که این افت در سنین بالاتر شدیدتر می شود.

یکی دیگر از تغییرات مغز با گذر زمان این است که قشر مغز ما، یعنی لایه خارجی چین خورده مغز حاوی اجسام سلول های عصبی نیز با افزایش سن نازک می شود. نازک شدن قشر از الگویی شبیه به کاهش حجم پیروی می کند، و خصوصاً در لوب های پیشانی و قسمت هایی از لوب های گیجگاهی مشخص می شود.

مناطقی از مغز که بیشترین تغییرات چشمگیر را با گذر زمان تجربه می کنند، از آخرین به بالغ ترین هستند. این امر دانشمندان را بر آن داشته است تا تئوری پیر شدن مغز به نام “خروج به ترتیب عکس ورود” را ارائه دهند. مطابق این تئوری، آخرین قسمت های مغز که رشد می کنند اولین قسمت هایی هستند که رو به زوال هستند. مطالعات مربوط به تغییرات در ماده سفید از این فرضیه پشتیبانی می کند. اولین فیبرهای راه دور مغز برای توسعه، الیاف فرافکنی است که قشر را به قسمت های پایین مغز و نخاع متصل می کند. الیافی که مناطق پراکنده را در داخل یک نیمکره متصل می کند، الیاف ارتباطی نامیده می شوند. و آخرین موردی هستند که به بلوغ رسیده و شدیدترین افت عملکرد را با افزایش سن نشان می دهند.

تغییرات عصبی

تغییرات در سطح سلول های عصبی منفرد منجر به کوچک شدن و نازک شدن قشر مغز در پیری می شود. سلول های عصبی کوچک شده و دندریت های خود را جمع می کنند، و میلین چربی که در اطراف آکسون ها می پیچد، دچار نقص می شود. تعداد اتصالات یا سیناپس های بین سلول های مغزی نیز کاهش می یابد، که می تواند بر یادگیری و حافظه تأثیر بگذارد.

اگرچه تغییرات سیناپسی انتخابی و ظریفی هستند، اما اعتقاد بر این است که تأثیر آن ها در کاهش شناختی بیشتر از اثرات تغییرات ساختاری و شیمیایی است. در قشر پیش پیشانی و هیپوکامپ، دانشمندان تغییراتی را در دندریت ها، کشیدگی های شاخه ای سلول های عصبی که سیگنال ها را از سلول های عصبی دیگر دریافت می کنند، مشاهده کرده اند. با افزایش سن، دندریت ها کوچک می شوند، پیچیدگی شاخه های آن ها کمتر می شود و خارهای دندریتی آن ها، یعنی برجستگی های ریزی که سیگنال های شیمیایی را دریافت می کنند، از بین می روند.

تعییرات مغز
Pexels/ Brain Changes With Age

دانشمندان در مطالعه ای بر روی میمون های رزوس متوجه شدند که تغییرات مغز با گذر زمان دسته خاصی از خارها را که خارهای نازک نامیده می شود، هدف قرار می دهد. این برجستگی های کوچک و باریک همچنین ساختارهای بسیار پلاستیکی دارند و بسیار سریعتر از خارهای بزرگتر از دسته “قارچ ها” گسترش یافته و جمع می شوند. این باعث شده دانشمندان حدس بزنند که خارهای نازک ممکن است در حافظه فعال نقش داشته باشند، که به میزان بالایی از انعطاف پذیری سیناپسی نیاز دارد. از بین رفتن خارهای نازک دندریتی می تواند ارتباط عصبی را مختل کرده، و به کاهش شناخت منجر شود.

سرانجام، فرایند تشکیل نورون های جدید که به آن نورون زایی می گویند، با افزایش سن نیز کاهش می یابد. اگرچه دانشمندان زمانی فکر می کردند که نورون زایی پس از تولد متوقف می شود، اما اکنون می دانیم که دو ناحیه مغزی به افزودن سلول های عصبی جدید در طول زندگی ادامه می دهند: پیازهای بویایی و شکنج دندانه ای هیپوکامپ. اما هنوز خیلی مشخص نیست.

در یک مطالعه در سال 2018، محققان موفق به یافتن هیچ مدرکی در مورد نورون های جدید در مغز بزرگسالان نشدند. آن ها اظهار داشتند که نورون زایی در بزرگسالان نادر است، یا تا حدی اتفاق می افتد که غیر قابل تشخیص است. و حتی اگر سلول های عصبی جدید در اواخر زندگی ظاهر شوند، دانشمندان نمی دانند که آیا آن ها می توانند در شبکه های مغزی طولانی مدت ادغام شوند، یا بر شناخت تأثیر بگذارند. هنوز، مطالعات روی موش ها نشان داده است که استراتژی های تقویت نورون زایی، مانند ورزش منظم، می تواند عملکرد شناختی را بهبود بخشد.

تغییرات شیمیایی

همچنین مغز ما می تواند با افزایش سن، پیام رسان های شیمیایی کمتری تولید کند. چندین مطالعه گزارش کرده اند که مغزهای پیرتر دوپامین کمتری را سنتز می کنند، و گیرنده های کمتری برای اتصال انتقال دهنده عصبی در این مغزها وجود دارد. یک مطالعه نشان داد که سروتونین کمتری در مغز افراد 60 و 70 ساله با اختلال شناختی خفیف وجود دارد، و این سوال برای محققان به وجود آمد که آیا دستکاری سطح سروتونین می تواند به جلوگیری و درمان از دست دادن حافظه کمک کند یا نه.

مغز ما در طی روند پیری دچار تغییرات بی شماری با گذر زمان می شود. با این حال، دانشمندان هر روز به دنبال این هستند تا بدانند که چگونه اتخاذ یک سبک زندگی سالم می تواند عواقب منفی این تغییرات را به تأخیر بیندازد، یا به حداقل برساند.

بیشتر بخوانید: چرا شب ها نمی توانیم خوب بخوابیم

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.